Manometr (Манометр) -
qazların (metal manometr) və mayelərin (mayeli manometr) təzyiqini ölçür. İş prinsipi Paskal qanununa əsaslanır.
Kondensator (Конденсатор) -
Elektrik yüklərini toplamaq üçündür. İş prinsipi dielektrik mühitlə ayrılmış naqillərin elektrik yüklərini saxlanması hadisəsinə əsaslanır.
Termoelement (Термоэлемент) -
qızdırıcının daxili enerjisini elektrik enerjisinə çevirir.
Psixrometr (Психрометр) -
havanın rütubətini ölçür. İş prinsipi quru və nəm (yaş) termometrlərin göstərişləri fərqinə əsaslanır.
Tranzistor (Транзистор) -
zəif elektromaqnit siqnallarını gücləndirmək üçün işlədilir. İş prinsipi yarımkeçiricilərin elektrik keçiriciliyinə əsaslanır.
Transformator (Трансформатор) -
dəyişən cərəyanın gərginliyini artırıb azaldan elementdir. İş prinsipi elektromaqnit induksiya hadisəsinə əsaslanır.
Reostat (Реостат) -
dövrədə cərəyan şiddətini tənzimləyən cihaz. İşləmə prinsipi naqilin müqavimətinin onun uzunluğundan asılı olmasına və Om qanununa əsaslanır.
Hiqrometr (Гигрометр) -
şeh nöqtəsinə görə rütubəti ölçən cihaz. İş prinsipi doymamış buxarın soyuyaraq doymuş buxara keçməsi hadisəsinə əsaslanır.
Dinamometr (Динамометр) -
qüvvəni ölçən cihaz. Yaylı dinamometrlərin iş prinsipi Huk qanununa əsaslanır.
Diod (Диод) -
dəyişən cərəyanı düzləndirmək üçün işlədilir, termoelektron emissiya hadisəsinə əsaslanır.
Fotoelement (Фотоэлемент) -
dövrəni avtomatik qapayır və ya açır. İşığın təsiri ilə keçiriciliyi artan elementdir. İş prinsipi xarici fotoeffektə əsaslanır.
Areometr (Ареометр) -
mayelərin sıxlığını təyin edən cihaz. İşləmə prinsipi Arximed qanununa əsaslanır.
Barometr (Барометр) -
atmosfer təzyiqini ölçən cihaz. İş prinsipi atmosfer təzyiqi ilə metal qutunun sıxılmasına əsaslanır.
Elektroskop (Электроскоп) -
cisimlərin yüklənməsini aşkar edən cihaz. İş prinsipi Kulon qarşılıqlı təsirinə əsaslanır.
Elektrometr (Электрометр) -
potensiallar fərqini təyin edən cihaz. İş prinsipi elektromaqnit qarşılıqlı təsirinə əsaslanır.
Fotorezistor (Фоторезистор) -
zəif işıq selini ölçür. İşığın təsiri ilə müqaviməti dəyişən elementdir. İş prinsipi daxili fotoeffektə əsaslanır.
Ampermetr (Амперметр) -
cərəyan şiddətini ölçən cihaz. İşləmə prinsipi cərəyanlı çərçivəyə maqnit sahəsinin göstərdiyi yönəldici təsirə əsaslanır. Dövrəyə ardıcıl qoşulur.
Voltmetr (Вольтметр) -
gərginlik ölçən cihaz. İşləmə prinsipi cərəyanlı çərçivəyə maqnit sahəsinin göstərdiyi yönəldici təsirə əsaslanır. Dövrəyə paralel qoşulur.
Hava kürəciklər üzərində fizika
Hava kürəcikləri – fiziki hadisələrin müşahidəsi və müxtəlif fiziki eksperimentlərin quruluşu üçün qiymətsiz əl altında olan materialdır.
1. Suyun sıxlığının keyfiyyət müqayisəsi: isti və soyuq, duzlu və şirin – areometrsiz.
Əgər Siz qatışılmayan və kimyəvi reaksiyaya daxil olunmayan mayeləri tədqiq edirsinizsə, onların kiçik porsiyalarını bir şəffaf qaba, tutaq ki, sınaq şüşəsinə tökmək kifayətdir. Mayelər qatlara bölüşdürülür. Sıxlıq haqqında qatların yerləşməsin növbəliyi ilə qiymətləndirmək olar: qat nə qədər aşağı olsa, o qədər də sıxlıq yüksək olar. Bir rəngli mayeləri qida boya maddələri ilə rəngləmək lazımdır.
Digər hal isə, əgər mayelər qarışılırsa, məsələn, isti və soyuq, şirin və duzlu su. Bu halda "Üç ördək" eksperimenti qoyaq.
· Müxtəlif suların üç porsiyasını (isti, soyuq və duzlu soyuq) üç hava kürəciyinə, məsələn, qırmızı, mavi və sarı, yerləşdiririk. Bunun üçün su borusu kranına, məsələn mavi kürəciyi, keçiririk, və onu tennis topu ölçüsündən azca böyük olan soyuq su ilə doldururuq.
· Kürəciyi sap ilə bağlayırlar. Bu ən məsuliyyətli andır – kürəciyin daxilində hətta havanın bir qabarıq da olmamalıdır! Mavi "ördək" – soyuq su ilə.
· Sarı kürəciyə bir xörək qaşığı duz tökürük və yenə də soyuq su ilə doldururuq. Baxırıq ki, kürəcikdə hava qabarcıqları olmasın.
· Üçüncü, qırmızı "ördək" – isti su ilə. Onda su vaxtından əvvəl soyumasın deyə, onu isti su ilə doldurulmuş qazanda saxlayırıq.
· Böyük qaba isti suyu tökürük və onun içinə kürəcikləri atırıq. Hər bir "ördək" özünü isti suda necə apardığını qeyd edirik (səthdə, ortada üzür və yaxud batır).
· İsti suyu soyuq suya dəyişirik. Soyuq suda hər bir kürəciyin özünü necə apardığını təsvir edirik.
· Qabda suyu möhkəm duzlayırıq. Kürəciklərin duzlu suda özlərini necə apardığını təsvir edirik.
Suyun sıxlığı haqqında – isti və soyuq, şirin və duzlu, NƏTİCƏ ÇIXARIRIQ.
Qeydlər
- Əgər kürəciklərdə hava qabarcığı olarsa, bu zaman eksperimentin nəticəsi saxta olacaqdır.
- Kürəcikləri uzun zaman nə soyuq, nə də isti suda saxlamaq olmaz – burada su ya soyuyacaq, ya da ki istilənəcək.
- Kürəciyin qabıq sıxlığı suyun sıxlığında azca azdır (üfürülməmiş kürəciyin batmasını və yaxud üzməsini yoxlayın və nəticə çıxarın). Nətəcələri çıxaranda bu amili nəzərə alın.